Chegamos ao final desta serie de 13 Distopías que se estudarán nos libros de historia cunha obra escrita xa neste século XXI que, unha vez máis, nos invita a pensar no presente cunha ollada indecisa entre o pesimismo e a alerta. Unha novela na que a emotividade ten, posiblemente, un peso máis evidente que nas obras anteriormente propostas, sen que este feito disimule ou rebaixe a extrema dureza do seu relato: Nunca me abandones, de Kazuo Ishiguro.
Contrariamente á maioría das distopías xa analizadas, en Nunca me abandones a acción ten lugar nun tempo presente (ou recentemente pasado), non futuro. Así, se ben o libro foi publicado no ano 2005, a historia que relata desenvólvese nos anos 90 do século pasado. Uns anos 90, iso si, moi distintos dos que coñecemos, nos que a sociedade da Inglaterra na que teñen lugar os acontecementos relatados divídese en tres grandes grupos: xente normal ou “posibles”, clons e coidadorxs. O primeiro grupo está composto por persoas con dereito a unha vida plena, libre e chea de potencial. O segundo grupo está composto polas “réplicas” xenéticamente exactas das persoas pertencentes a ese primeiro grupo, cuxa misión é únicamente abastecer ás primeiras dos órganos que estas precisen para poder continuar coa súa vida cando enferman. Por último, o terceiro grupo ten como cometido asistir ao segundo unha vez da comezo o periodo de doazóns, para axudalas nos sucesivos procesos de extracción. Neste contexto no que o sometemento dunha parte da sociedade a mans de outra acada cotas insuperables, Ishiguro relátanos a historia de tres clons: Kathy, Tommy e Ruth. Xs tres son criadxs nun dos moitos internados nos que as persoas como elxs, destinadas a doar até a morte, pasan a súa infancia e primeira xuventude practicando deporte e creando extraordinarias obras de arte. Se ben durante a súa infancia ignoran aquilo que xs fai diferentes, co paso dos anos van adquirindo consciencia de que non son como a xente que vive fóra da illada institución (e coa que nunca teñen contacto); de que os seus plans non se van poder cumprir xamais. Xa coñecedorxs do destino que lles agarda, o paso dos anos e a promesa dun final prematuro non merman as súas capacidades espirituais nin a profundidade dos seus sentimentos. Pois, a pesar do que o sistema quere crer, xs clons non son máquinas. Son persoas con alma e ilusións, sufrintes, creadoras: persoas completas.
Kazuo Ishiguro (1954) é un escritor e letrista (conta con formación musical, e está especializado en jazz) de orixe xaponesa, afincado en Inglaterra dende moi novo. O mesmo autor confesa que aprendeu a ser novelista compoñendo letras de cancións, e que o intimismo e a necesidade de escribir en primeira persoa teñen a súa orixe nas letras que compuxo ao longo da súa carreira. As súas novelas conxugan un estilo minimalista e sutil propio da literatura oriental (con moito que ler entre liñas), cunha fonda reflexión sobre o sentido da vida, o papel da alma e a angustia vital, aspectos que sempre espertaron interese no autor, e que o levaron a completar os seus estudos de Lingua Inglesa coa carreira de Filosofía. A nostalxia polo paso do tempo e unha certa querenza polos acontecementos históricos e épocas non vividas polo autor caracterizan a súa obra, que o fixo merecedor do Premio Nobel de Literatura en 2017.
Nunca me abandones, tinguida cunha espesa pátina melancólica e aparentemente resignada, agocha nas súas páxinas (nesas lecturas entre liñas) unha profunda crítica aos sistemas de clases e castas, que obrigan ao sacrificio extremo (sexa social, material, económico, etc.) dunha parte da sociedade en favor do benestar da outra. Trátase así dunha novela que se atreve a explorar os límites do egoísmo humano (do individual e do colectivo), pois amosa con que dureza as sociedades son capaces de “desbotar” a outras comunidades, etnias, colectivos, etc. Unha práctica habitual dende os albores da humanidade, e especialmente característica das sociedades capitalistas contemporáneas, que se ve favorecida polo anonimato “dx outrx”. Persoas sen cara, sen nome, sen historia, que pasan a engrosar listaxes de afectadxs, mortxs, damnificadxs, danos colaterais. Persoas aparentemente privadas de capacidade para decidir libremente sobre aquilo polo que paga a pena loitar. Persoas, á fin e ao cabo, que contan aínda coa dignidade que outorga a resistencia.
Imaxe de Jorge Mascarenhas.